Een boekentip van mij voor u: #3

The Circle – Dave Eggers

Als je toevallig hartstochtelijk veel van kajakken houdt: zoek niet verder, dit is je boek. Als je tot de rest van de wereld behoort (inclusief mezelf) die eigenlijk niet zo heel erg tot echt helemaal geen ene reet (op dat punt in het spectrum vind je yours truly) geboeid is door kajakken in welke vorm dan ook, dan moet ik je waarschuwen: er zitten helaas een paar eindeloos saaie kajak-stukken in The Circle. Ze zijn gelukkig totaal niet belangrijk voor het verhaal, dus je kan ze naar hartelust overslaan. Hoera!

Verder is dit een geweldig boek. Het is een complete mindfuck. Het gekke aan The Circle is dat je als lezer langzaamaan volledig in het gedachtegoed van de fictieve verhaalwereld wordt gezogen, zonder dat je het in eerste instantie echt door hebt. Of zo verliep het mij in ieder geval. Het hoofdpersonage heet Mae en ik ben haar gedurende het verhaal extreem hard gaan haten. Altijd een goed teken in een boek!* Mae wordt langzaam maar zeker volledig geïndoctrineerd door haar, op het eerste zicht fantastische, nieuwe werkplek en hun absurde wereldbeeld.

(* behalve bij Twilight, daar betekent het absoluut niet dat je een goed boek in handen hebt, integendeel. Het is gewoon een pijnlijk slecht boek. Dus als je het NU meteen vanuit uw boekenkast in de dichtstbijzijnde vuilnisbak zou willen deponeren, ik dank u hartelijk)

De plot

The Circle is op bepaalde vlakken pijnlijk herkenbaar anno 2017. Het doet denken aan Google, Facebook, Twitter, Netflix, noem maar op. In de fictieve verhaalwereld is The Circle een multinational die al deze bedrijven heeft opgeslokt. Het is één gigantisch superbedrijf dat alles over haar gebruikers weet en bijhoudt. Haar werknemers leven letterlijk op de campus van het bedrijf. Thuis is werk, werk is thuis.

Mae krijgt gedurende haar carrière steeds meer elektronica op haar werkplaats. Een scherm om te werken, een extra scherm om haar sociale media te onderhouden en een headset om enquêtes te beantwoorden. Plus een tablet om dat alles ook onderweg te doen. Ze krijgt een elektronische armband die haar conditie, hartslag en ademhaling meet. Ze krijgt uiteindelijk zelfs een camera om haar nek om al haar volgers op social media de hele dag te laten meekijken met wat ze doet, waar, wanneer en met wie. En niemand stelt er zich echt vragen over. Mae vindt het allemaal heel leuk en spannend, ook al wordt het al gauw van moéten. Ze wordt er keihard op afgerekend als ze even een mindere dag heeft en vijf seconden niet sociaal doet online.

Uncanny

Het boek zwaait nooit letterlijk met een belerend vingertje. Elke nieuwe vorm van privacy invasion waar het bedrijf mee op de proppen komt, wordt voorgesteld binnen het framework en de logica van The Circle. Er wordt amper aandacht besteed aan mogelijke nadelen. In het begin denk je nog: oké, het gaat wel een beetje ver maar als je het zo uitlegt, wel ja, makes sense. Of zo. Omdat je in het hoofd zit van de totaal gehersenspoelde Mae, die alles bejubelt en goedpraat, ga je er als lezer nog een tijdlang in mee. Maar hoe verder je in het verhaal komt, hoe ongemakkelijker het wordt. Er bekruipt je een extremely uncomfortable gevoel dat er toch iets mis is. Het voelt niet goed.

Op dit punt haal ik even de literatuurwetenschapper in mezelf naar boven om u te doceren over de term ‘uncanny‘. Het gevoel dat ik hierboven beschrijf heet uncanny en is een literaire term voor een ongemakkelijk, vreemd maar toch herkenbaar gevoel. In het Engels wordt het vaak vergeleken met unsettling of eerie. Het is een paradoxaal gevoel, omdat je aangetrokken bent tot datgene wat je zo doet voelen, maar je het tegelijkertijd ook ten zeerste verafschuwt.

Ik heb dat gevoel nooit extremer gehad bij het lezen van een boek dan bij The Circle. Ik ging het op den duur zelfs fysiek voelen en bleef maar wriemelen en woelen in bed, op de bank, op de stoel en elke andere leesplek. Een bijzondere leeservaring. En zeker eentje dat je doet nadenken.

Meer boekentips? Klik hier voor #1 en hier voor #2.

7 thoughts on “Een boekentip van mij voor u: #3

  1. Pingback: Currently #2

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *